Döviz Kuru ülkemizde ekonomik sıkıntıların olduğu şu dönemde hemen hemen her yerde adı geçmektedir. Döviz kuru yükseldi, döviz kurunun enflasyona etkisi, döviz kuruna merkez bankası müdahale etti gibi haber başlıklarını herkes görmüş duymuştur.
Peki nedir bu döviz kuru, ülkemizi neden bu kadar etkiliyor, döviz kurunu değiştiren etmenler nelerdir? gibi soruları hep birlikte cevaplamaya çalışalım.
İçerikler
Döviz Kuru Nedir?
Döviz kuru ülkemizin para biriminin diğer ülke para birimleri karşısında sahip olduğu katsayı değeridir. Burada döviz kuru ile parite kavramı da önemlidir. Parite iki ülkenin para birimlerinin bir birleri arasındaki değişim oranıdır. Döviz kuru anlık ve kısa vadeli değer iken parite uzun vadeli değer olarak kabul görür.
Ülkemizde en fazla adı geçen döviz kurları Dolar, Euro ve Sterlin karşılığındaki değerlerdir. Döviz kurları serbest piyasada genel olarak arz ve talebe göre şekillenir.
Döviz kuru ülkeler bazında dalgalı kur sistemi ve sabit kur sistemi olarak iki farklı şekilde kullanılır. Bazı ülkeler sabit döviz kurunu benimser ve döviz kuru hep sabit kalır. Sabit kuru kabul eden ülkeler para birimlerini bir değere sabitler ve bu değer karşılığındaki diğer para birimlerine göre kendi para birimin değeri korunmuş olur. Örneğin Bulgaristan’da sabit döviz kuru uygulaması dolar ve euro için vardır, Türk lirası için serbest / dalgalı kur vardır.
Ülkemiz ise dalgalı kur sistemini kabul etmiştir. Bu sistemde Türk lirası serbest piyasadaki arz ve talebe göre değerini değiştirir, devlet doğrudan paranın değerine etki edemez.
Yukarıdaki grafikte 2010 – 2023 yılları arasındaki döviz kuru değişimini görebilirsiniz. 2010 yılında 1,5 TL olan döviz kuru 2023 yılı sonunda 30 TL’ye 2024 yılının başında ise 31 TL’ye yükselmiştir.
Döviz Kuru Neden Önemlidir?
Özellikle ithalat ve ihracatın önemli olduğu bir durumda döviz kuru en önemli etmendir. Fiyatları doğrudan belirleyen döviz kuru yapılan işlemin hacmini de belirlemiş olur. Türk lirasının değeri düştüğünde yurt dışından ithal edilen malların / ürünlerin fiyatı yükselir buda üreticinin maliyetlerinin artması anlamına gelir. Fakat diğer taraftan ihracat fiyatı düşer ve yurt dışına daha fazla ürün ithal edilebilir.
Üretimde dışa bağımlı olan ekonomilerde döviz kurundaki çok küçük bir değişim dahi fiyatlara yansır. Ürün fiyatları hemen değişir. Yurt dışından alınan hammadde fiyatının artması, gümrük işlemlerinin ve vergilerin artması ile birleştiğinde halka fiyat artışı olarak yansır.
Yatırımcıların kararları da döviz kurundan etkilenmektedir. Bir ülkede yatırım yapmayı düşünen yatırımcılar o ülkenin döviz kuru değişkenliğine ve risk primi değerine bakarak karar verir. Yatırım yapılan ülkenin parası değer kaybeder ise yatırımcının kazancıda düşmüş olur.
Döviz Kuru Neden Değişir?
Ülkemizde dalgalı kur sistemi benimsenmiş olup serbest piyasadaki koşullara göre paramızın değeri şekillenir. Döviz kurunun değişmesindeki başlıca nedenleri sıralarsak;
Arz ve Talep
Dalgalı kur olan sistemlerde döviz kuru arz ve talep dengesine göre değişir. Eğer ülkenin para birimine olan talep yüksek ise veya ülkenin dolaşımdaki para miktarı az ise o ülkenin para biriminin değeri artar. Diğer durumda arz yüksek ise yani dolaşımdaki para fazla ise o ülkenin para biriminin değeri düşer. Merkez bankalarının para basması döviz kurunu yükselip ülkenin para biriminin değerini düşüren etmenlerdendir.
Faiz Oranları
Faiz oranları bir ülkede ekonominin temel taşlarındandır. Yatırımcılar faiz oranlarına göre yatırım yapar. Örneğin faiz oranlarının yüksek olduğu ekonomilerde yüksek faiz oranları yabancı yatırımcıyı cezbeder ve o ülkenin para birimine olan talebi artırır ve döviz kuru düşerek o ülkenin para biriminin değeri yükselir. Düşük faiz ise o ülkenin para biriminin değerini düşürücü etki yapabilir.
Enflasyon Oranı
Daha önceki yazımızda enflasyon ile ilgili detaylı bilgi vermiştik. (Bkz. Enflasyon Nedir?) Bir ülkede yüksek enflasyon olması o ülkenin para biriminin değerini genelde düşürür. Yüksek enflasyon olduğunda halkın alım gücü azalır ve halk parasının değerini koruyabilmek için dövize olan talebini artırır. Yerel para biriminin değeri bu nedenle düşüşe geçer.
Ekonomik Büyüme
Bir ülkenin ekonomisinin gücü ekonomisinin büyüme oranları yatırımcıları etkiler. İyi bir ekonomik yönetim, iyi bir ekonomik performans ve büyüme oranları ile yerel para biriminin değeri artışa geçer.
Merkez Bankası Müdahalesi
Döviz kurlarının çok hızlı değiştiği anlarda merkez bankaları döviz kuruna müdahale eder. Merkez bankaları döviz kurlarını hedefledikleri aralıkta tutmaya çalışır. Döviz satarak veya döviz alımı yaparak dövizi dengeli bir şekilde tutmaya çalışır. Ülkemizde çok sık görülen bir uygulamadır.
Döviz Nedir – MB Videolu Anlatım
Merkez bankası tarafından hazırlanan Döviz Kuru nedir başlıklı videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz. Bu video sayesinde döviz hakkında genel bilgileri edinebilir ve aklınızdaki soru işaretlerini giderebilirsiniz.
